Gé Backus
Wie praat over het houden en op de markt brengen van niet gecastreerde mannelijke varkens belandt vaak in een gesprek over het risico op berengeur. Het castreren van biggen illustreert goed hoeveel tijd er voor nodig is om bestaande ideeën en heersende meningen te laten vervangen door nieuw bewijs en inzichten.
Paul Slovic publiceerde in Science (1987) een belangrijk artikel over risicoperceptie. Waarom hebben sommige mensen vliegangst terwijl ze geen enkel probleem hebben met autorijden? Ondanks dat ze met dit laatste een veel hoger risico op een fataal ongeluk lopen? In zijn inleiding schrijft Slovic dat psychologisch onderzoek heeft uitgewezen dat mensen een aantal strategieën gebruiken om met onzekerheden en risico’s om te kunnen gaan. Hoewel deze strategieën vaak valide zijn, kunnen ze ook leiden tot hardnekkige en bevooroordeelde standpunten met serieuze implicaties. Onderzoek naar opvattingen en standpunten laat zien dat er door onvoldoende kennis over trefkansen, gekleurde berichten in media en misleidende persoonlijke ervaringen, er verkeerde beoordelingen van risico’s kunnen ontstaan: soms worden ze overschat, soms onderschat. Ook valt op dat meningsverschillen over risico’s niet snel verdwijnen wanneer zich nieuw bewijsmateriaal voordoet. Sterke ingenomen standpunten zijn bestand tegen veranderingen omdat ze de interpretatie van opvolgende informatie al bij voorbaat beïnvloeden. Nieuw bewijs lijkt betrouwbaar wanneer het overeenkomt met bestaande persoonlijke meningen. De neiging bestaat om tegenovergesteld bewijs te beschouwen als onbetrouwbaar.
Wat zou er gebeuren wanneer we bovenstaande bevindingen van toepassing verklaren op het houden en op de markt brengen van niet gecastreerde mannelijke varkens? Het ’castratiedossier’ laat duidelijk twee kanten zien: kansen en bedreigingen. Het heeft te maken met onzekerheid en risico. Vooral met het risico dat consumenten worden geconfronteerd met vlees met berengeur, dat vervolgens zou kunnen leiden tot een verminderde varkensvleesconsumptie. We zien dat veel mensen in de loop van de tijd een sterke visie hebben ontwikkeld over het risico op berengeur en op het (ontbreken) van detectie. Niettemin, hebben de Nederlandse supermarkten het roer omgegooid door vanaf 2011 vlees van niet gecastreerde varkens te gaan verkopen. Een nieuwe detectiemethode, gebaseerd op vele duizenden testen die tijdens verschillende experimenten zijn uitgevoerd, leverde voldoende bewijs om vertrouwen op te bouwen. De supermarkten gingen het vlees verkopen. En, in de eigen woorden van het CBL: ‘wanneer we nu in 2014 terugkijken, zonder problemen.’